Antwoord op jullie vragen over coronavirus en zwangerschap

Laatst herzien op - 30 april 2020

Zwangere vrouw zit met vragen over het coronavirus en maakt zich zorgen om haar nog niet geboren baby

De uitbraak van het coronavirus roept veel vragen op. Als je zwanger bent of net een baby hebt gekregen, kan je je zorgen maken. Wij peilden welke vragen bij jullie het meest leven als het gaat om corona en zwangerschap en legden ze voor aan gynaecoloog Martijn Oudijk van de NVOG.

Over de deskundige

Martijn Oudijk is gynaecoloog in het Amsterdam UMC. Zijn aandachtsgebied is hoog risico zwangerschappen. Hij ziet op de poli vooral zwangere vrouwen met een hartziekte. Ook verricht hij veel onderzoek naar vroeggeboorte. Sinds 2018 is hij voorzitter van de tak ‘verloskunde’ van de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG). Ook is hij woordvoerder namens de NVOG op dit gebied.

Een antwoord op jullie vragen

Via het 24Baby forum en onze Instagrampagina hebben we gepeild met welke vragen jullie het meeste zitten. Daarna hebben we deze vragen via een interview doorgenomen met Martijn. Hieronder zijn antwoord op jullie belangrijkste en meest gestelde vragen.

In samenwerking met Picnic

Doperwtjes, vissticks in leuke vormen (schatzoekers) en zoete aardappelfriet op een bordje

Recept van de week: Schatzoekers met zoete aardappelfriet en doperwtjes

Dit recept is voor alle tafelpiraten: gezond, makkelijk en lekker. Het ideale gezinsrecept dus!

Zo maak je het

Zwanger worden

Is het verstandig om in deze tijd te starten met proberen zwanger te raken?

‘Er is geen officieel advies om dit niet te doen. Tot nu toe zijn er geen aanwijzingen dat het coronavirus tot meer miskramen of andere problemen in de vroege zwangerschap leidt. Er is daarom geen reden om niet te proberen zwanger te raken. Het is wel mogelijk dat het voor jou in deze tijd niet prettig voelt om het te proberen. Deze afweging kan je als stel zelf maken.’

Als je al een jaar probeert om zwanger te worden, kan je in deze tijd dan bij de gynaecoloog terecht?

‘Normaal gesproken kan je na een jaar proberen zonder succes bij de gynaecoloog terecht. Op dit moment worden dit soort consulten helaas niet uitgevoerd, omdat ze geen medische haast hebben. De corona-uitbraak zorgt voor veel zieke patiënten tegelijkertijd in de ziekenhuizen. De ‘gewone’, niet dringende zorg wordt daarom uitgesteld.

Dit geeft artsen en verpleegkundigen de tijd en ruimte om alle coronapatiënten en andere spoedeisende patiënten op te kunnen vangen. Hoe vervelend het ook is, een bezoek aan de gynaecoloog om deze reden is nu dus niet mogelijk.’

Noot van de redactie: Dit interview is gedaan op 30 april 2020. In veel ziekenhuizen worden nieuwe vruchtbaarheidstrajecten inmiddels langzaam weer opgestart. Wel is het zo dat mensen die al in een behandelingtraject zaten, voorrang krijgen. Hun behandelingen zijn stilgelegd tijdens de coronacrisis en worden nu eerst hervat. Daardoor is het mogelijk dat je eerst een tijd op een wachtlijst staat voordat je geholpen wordt.

Gaan vruchtbaarheidsbehandelingen, zoals IVF, nog door?

‘Vrijwel alle vruchtbaarheidsbehandelingen zijn tijdelijk stopgezet om de gezondheidszorg te ontlasten. In de beginperiode van de uitbraak zijn behandelingen wel afgemaakt. Dit was omdat sommige vrouwen midden in een behandelcyclus met hormonen zaten. Er zijn alleen geen nieuwe behandelingen meer gestart.

Wel zijn er enkele uitzonderingen, bijvoorbeeld als je kanker hebt en vóór een behandeling met chemotherapie eicellen wil ‘oogsten’ om in te laten vriezen. Hierbij speelt tijd een grotere rol en dan wordt een IVF-behandeling met spoed uitgevoerd.’

Noot van de redactie: Voor de meeste ziekenhuizen geldt dat vruchtbaarheidsbehandelingen, zoals IVF, inmiddels weer grotendeels zijn hervat. Het kan per ziekenhuis verschillen hoe dit wordt aangepakt. Informeer bij het ziekenhuis in jouw regio naar de huidige situatie.

Zwangerschap

Kan de benauwdheid die je bij een infectie met corona hebt kwaad voor je baby? Kan deze hierdoor zuurstoftekort krijgen?

‘Benauwdheid is een veel voorkomende klacht bij COVID-19. Bij milde klachten met een beetje benauwdheid zal je baby hier weinig last van hebben. Het zuurstofgehalte in jouw bloed is dan nog hoog genoeg voor je baby om hier voldoende zuurstof uit te krijgen. Wat hierbij helpt is dat je baby een ander type hemoglobine heeft dan volwassenen. Dit is het eiwit in rode bloedcellen dat bindt aan zuurstof. Het hemoglobine van een baby bindt extra gemakkelijk aan zuurstof. Kan je gewoon thuisblijven met je klachten? Dan zal je baby niet snel een zuurstoftekort krijgen.

“Ga bij klachten van erge benauwdheid wél naar het ziekenhuis, ook al kom je daar nu liever niet.”

Bij ernstigere klachten ligt het anders. Het zuurstofgehalte in je bloed kan dan dalen tot beneden de 85-90%. Dit terwijl het normaal rond de 95-99% ligt. Zo’n laag zuurstofgehalte moet je niet te lang hebben. Ga daarom bij klachten van erge benauwdheid wél naar het ziekenhuis, ook al kom je daar nu liever niet. Vaak knap je met een zuurstofbehandeling weer snel op. Heel soms is beademing op de Intensive Care nodig, maar dit is bij zwangere vrouwen in Nederland nog niet vaak voorgekomen.’

Benauwdheid komt vaak voor in het laatste trimester, maar is ook een symptoom van corona. Hoe herken je het verschil?

‘Dat klopt, het onderscheid kan lastig zijn. In de zwangerschap adem je sowieso sneller dan normaal. Ook drukt je buik op je middenrif en longen, waardoor je wat kortademig kan worden. Dit is een normaal verschijnsel. Om het onderscheid met corona te maken, kan je letten op bijkomende klachten, zoals hoesten, neusverkoudheid, koorts en keelpijn. Als je dit opmerkt, is het verstandig om aan de bel te trekken. Ook als de benauwdheid ineens toeneemt of anders wordt dan eerst, kan dat op corona wijzen.’

Je weerstand is lager als zwangere vrouw. Waarom vallen zwangere vrouwen dan niet uit voorzorg in een risicogroep? Is het virus niet te ‘nieuw’ om te zeggen dat het geen extra gevolgen lijkt te hebben tijdens de zwangerschap?

‘Je weerstand is niet echt lager, maar je afweer werkt wel anders tijdens de zwangerschap. Als je weerstand lager zou zijn, zouden vrouwen met een afwijkende afweer (een immuunstoornis) in de problemen komen tijdens de zwangerschap. Maar we zien juist dat het meestal gewoon goed gaat met zwangere vrouwen met een immuunstoornis.

Tot nu toe zijn er geen aanwijzingen dat zwangere vrouwen meer vatbaar zijn of dat COVID-19 bij hen ernstiger verloopt. Dat betekent automatisch dat je niet in een risicogroep valt.

Hierbij moeten we wel een slag om de arm houden, omdat het inderdaad om een nieuw virus gaat. Het is mogelijk dat er in de komende maanden nieuwe informatie komt die iets anders laat zien. Daarom worden alle gegevens van zwangere vrouwen met COVID-19 goed bijgehouden. Hier is een goed registratiesysteem voor, zowel landelijk als internationaal.

Als nieuwe informatie laat zien dat wel duidelijk meer problemen ontstaan bij zwangere vrouwen, trekken we als beroepsvereniging aan de bel en bespreken we dit met het RIVM. Dan zullen zwangere vrouwen misschien wel als risicogroep bestempeld worden.’

TIP: Ben je benieuwd naar de landelijke cijfers over corona bij zwangere vrouwen? Bekijk dan deze registratiepagina van de NVOG voor actuele informatie.

Welke gevolgen zijn er voor je ongeboren kind als je tijdens de zwangerschap corona krijgt (bijvoorbeeld als het gaat om voedingsstoffen en bloedtoevoer)? Verschilt dit nog per trimester?

‘Voor zover nu bekend, zijn er geen schadelijke gevolgen voor je baby. Wel maken we ons wat meer zorgen over vrouwen die beademd moeten worden. Heb je een ernstige infectie met hevige klachten waarvoor beademing nodig is? Dan heeft dit mogelijk wel gevolgen voor je baby. Deze vrouwen worden na de ziekenhuisopname extra goed in de gaten gehouden. Zo wordt bijvoorbeeld met een echo de groei van de baby enkele malen gemeten, om een groeivertraging uit te sluiten.

Is bij een zwangere vrouw toch een opname op de IC en beademing nodig? Dan is beademing in buikligging ook mogelijk. Hiervoor is een apart protocol gemaakt door de NVOG. Er wordt dan een constructie gemaakt, zodat de buik ontzien wordt. Soms wordt, afhankelijk van de zwangerschapsduur, besloten om de baby wat eerder geboren te laten worden. Dit wordt dan gedaan om de behandeling van de moeder beter te laten verlopen.’

“Iedere zwangere vrouw kan haar werk blijven uitvoeren, zolang dit lichamelijk goed gaat.”

Is het gevaarlijk als je zwanger bent en met coronapatiënten werkt? Wisselt dit nog per trimester?

‘Nee, dit is niet gevaarlijker dan wanneer je niet zwanger bent. Als je werkt met coronapatiënten heb je recht op beschermende middelen. Je werkgever is verplicht om hiervoor te zorgen. Voor zwangere vrouwen zijn deze beschermingsmaatregelen net zo effectief als voor niet-zwangere vrouwen.

Als je je daarnaast houdt aan de overige hygiënemaatregelen van het RIVM is de kans op besmetting op de werkvloer erg klein. Iedere zwangere vrouw kan dus haar werk blijven uitvoeren, zolang dit lichamelijk goed gaat.

Voel je je er toch niet veilig bij, bijvoorbeeld omdat je astma hebt? Dan kan je met je werkgever bespreken om een uitzondering te maken en tijdelijk andere taken te verrichten. Dit is een persoonlijke keuze, die ieder voor zich moet maken.’

“Gelukkig zien veel ziekenhuizen in Nederland de bevalling als een unieke ervaring. Daarom wordt hierbij vaak een uitzondering gemaakt voor partners.”

Bevalling

Hoe zit het met de regels voor de partner bij de bevalling? Mag deze erbij zijn bij koorts/verkoudheid? En wat is de invloed van hooikoorts, word je dan eerder getest om een onderscheid te maken?

‘Elk ziekenhuis gaat daar anders mee om. Gelukkig zien veel ziekenhuizen in Nederland de bevalling als een unieke ervaring. Daarom wordt hier vaak een uitzondering voor gemaakt, ook bij klachten. En soms zelfs als de partner een positieve test heeft. Wel moeten partners dan beschermende kleding en een mondmasker dragen.

In het Amsterdam UMC staan we het toe dat de partner erbij is, of hij nu klachten heeft of besmet is of niet. We vinden het te ver gaan als je als partner niet bij geboorte van je kind kan zijn. Dit is de enige uitzondering, verder mag niemand met klachten of een positieve test het ziekenhuis in als bezoek. Ook op de poli mag de partner niet mee en kan je helaas alleen komen op afspraak.

Als je hooikoorts hebt, is het mogelijk dat je eerder getest wordt. In sommige ziekenhuizen, zoals het Amsterdam UMC, wordt sowieso iedereen die komt bevallen getest op corona. Het is namelijk prettig om te weten welke voorzorgsmaatregelen je moet nemen, mocht een bevalling eindigen in bijvoorbeeld een keizersnede.’

Hoe verloopt de begeleiding bij een thuisbevalling? Welke maatregelen nemen de verloskundige en kraamverzorgende en hoe kunnen ze afstand bewaren?

‘Als je geen klachten hebt, verloopt je bevalling in principe zoals altijd. De verloskundige en kraamverzorgende zullen zich wel aan de extra hygiënemaatregelen houden. Heb je milde klachten, maar hoef je hiervoor niet naar het ziekenhuis? Dan draagt de verloskundige beschermende kleding en een mondmasker tijdens je bevalling. Bij meer klachten, bijvoorbeeld veel hoesten, of bij een positieve test is het verstandig om in het ziekenhuis te bevallen.’

Kraamtijd

Geeft borstvoeding een betere bescherming tegen het coronavirus dan flesvoeding vanwege de afweerstoffen die je dan meegeeft?

‘Dit zou goed kunnen, maar het is eigenlijk te vroeg om hier iets over te zeggen. Hier wordt nog veel onderzoek naar gedaan. Bij iedereen die besmet is en in ziekenhuis bevalt, wordt het bloed en de moedermelk onderzocht. Er wordt dan gekeken of hier virusdeeltjes in zitten. Tot nu toe is dit nog niet gezien.

Mogelijk kunnen de afweerstoffen in moedermelk een beschermend effect geven. Er is alleen meer onderzoek nodig voor we hier iets over kunnen zeggen. Op dit moment loopt er in het Amsterdam UMC een groot onderzoek naar antistoffen in moedermelk en of hier misschien zelfs andere patiënten mee zouden kunnen worden behandeld.’

“Het beste is als voorlopig alleen jij en je partner je baby vasthouden.”

Hoe moeten we omgaan met kraambezoek ten aanzien van de kwetsbaarheid van de baby? Wanneer is een pasgeboren baby minder kwetsbaar en kan je hem bijvoorbeeld laten vasthouden of iemand anders laten oppassen?

‘Hierbij geldt eigenlijk wat voor iedereen geldt. Het advies vanuit het RIVM is om sociaal contact zoveel mogelijk te beperken. Ook kraamzorgbureaus adviseren om voorlopig geen kraambezoek te ontvangen.

Het is ieders eigen keuze om dit te volgen of niet, maar mijn advies is om dit bij voorkeur op afstand te doen. Bijvoorbeeld via het raam of in ieder geval met 1,5 meter afstand. Ik begrijp ook dat het ondraaglijk wordt als opa en oma een half jaar lang hun kleinkind niet kunnen zien. Bij milde klachten zou ik het de komende tijd zeker niet doen. Het beste is als voorlopig alleen jij en je partner je baby vasthouden.’

Als je een positieve test had en geen klachten meer hebt, hoelang ben je dan nog besmettelijk? Wanneer kan zo iemand weer op kraambezoek komen?

‘Het RIVM geeft aan dat je niet meer besmettelijk bent als je meer dan 24 uur geen klachten meer hebt. Maar eigenlijk geldt daarna, vanwege social distancing, nog steeds het advies om niet op kraambezoek te gaan.’

Kunnen opa’s en oma’s de baby wel veilig vasthouden met een mondkapje en handschoenen?

‘Nee, helaas niet. Ook dit gaat over de grens heen van de regels van social distancing. Dat is geen fijn antwoord, maar het is wel het veiligst.’

Heb je nog een extra advies voor alle zwangere vrouwen in deze tijd?

‘Jazeker. We zien sinds de corona-uitbraak veel minder vrouwen met zwangerschapsproblemen in het ziekenhuis. Dit komt vooral omdat veel vrouwen niet meer durven komen, uit angst om besmet te raken.

“Laat van je horen als je vermoedt dat er iets aan de hand is. Zo kunnen we jou en je kindje zo goed mogelijk beschermen.”

Mijn advies is: trek aan de bel en kom naar het ziekenhuis bij serieuze klachten! Dit geldt niet alleen voor luchtwegklachten, maar ook juist voor andere symptomen die je niet mag negeren tijdens je zwangerschap. Denk hierbij aan het niet voelen bewegen van je baby of bloedverlies.

Het is echt belangrijk om dit te melden, want vaak kunnen ernstige problemen dan voorkomen worden. Wij gynaecologen zijn bang dat na deze crisis veel zwangere vrouwen ernstige problemen hebben of ellende hebben doorgemaakt. Terwijl we die hadden kunnen voorkomen als ze naar het ziekenhuis waren gekomen. Laat dus van je horen als je vermoedt dat er iets aan de hand is. Zo kunnen we jou en je kindje zo goed mogelijk beschermen.’